INFORMATIECAMPAGNE HET RECHT OP AFBEELDING EN PRIVACY



Youtube, Snapchat, Instagram, Airdrop, Whatsapp,,,, een paar jaar terug nog onbestaande maar op vandaag dagelijkse kost. We delen 24/24 en 7/7 met z'n allen massaal foto's en filmpjes en worden overstelpt met ontelbare beelden over alles en nog wat, over onszelf, onze kinderen, onze familie, onze sportclub, onze school, ons werk, onze jeugdbeweging. Voor onze jongeren is een leven zonder het online delen van beeldmateriaal nu al ondenkbaar.

Maar hoe zit het met ons recht op privacy? Kunnen we weigeren om gefilmd te worden en kunnen we verbieden dat beeldmateriaal over ons wordt verspreid? Pertinente vragen waarop weinig jongeren het correcte antwoord weten, niettegenstaande zij de nieuwste toepassingen om beelden te maken en te delen in een oogwenk beheersen.

Heb jij al ooit een vriend of vriendin getagd op Facebook? Of heb je ooit al een grappige foto van een klasgenoot via Snapchat verstuurd? En heb je daarvoor zijn of haar toestemming gevraagd? Nee? Dan heb je eigenlijk een strafbaar feit begaan.

Kort gezegd, zorgt het recht op afbeelding ervoor dat iedere persoon het recht heeft om zelf te beslissen wat er met de foto’s en filmpjes gebeurt waar hij of zij op te zien is. Dit wil zeggen dat niemand jou zomaar mag filmen of fotograferen, of jouw foto’s mag gebruiken en verspreiden. Andere mensen moeten jouw toestemming hiervoor vragen.

Maar als niemand zomaar foto’s en filmpjes mag gebruiken en verspreiden waar jij op te zien bent, dan mag ook jij geen foto’s en filmpjes maken van andere personen zonder hun toestemming.

Hoe zit dat dan bijvoorbeeld met de foto’s en filmpjes op familiefeestjes of met de foto’s en filmpjes die anderen zelf op het internet hebben gezet? En wat met beeldmateriaal van bekende personen, zoals Justin Bieber of Lionel Messi?

Toestemming

Het centrale woord bij het recht op afbeeling is toestemming. Foto’s en filmpjes van personen mogen pas gemaakt, gebruikt en verspreid worden als de afgebeelde personen hiervoor hun toestemming hebben gegeven.

Het is belangrijk te weten dat als je aan iemand toestemming vraagt om hem of haar te filmen/fotograferen en je het filmpje/de foto achteraf ook op internet wilt zetten, je dat er duidelijk moet bijzeggen. Iemand die toestemming geeft voor het maken van een foto of een filmpje geeft daarmee niet automatisch toestemming aan jou om de foto of het filmpje achteraf op internet te zetten.

Maar dit alles geldt ook omgekeerd. Niemand mag zonder jouw toestemming foto’s of filmpjes van jou maken, gebruiken of verspreiden. Als een vriendin of vriend met jou een selfie maakt, dan mag hij of zij dit niet zomaar op Facebook zetten of via Snapchat verzenden zonder het jou eerst te vragen. Misschien heb je wel een goede reden dat je niet wilt dat de selfie op Facebook of Instagram belandt?

Uitzonderingen

Het recht op afbeelding wil dus zeggen dat niemand je zonder jouw toestemming mag filmen en fotograferen. Het wil ook zeggen dat niemand zonder jouw toestemming beelmateriaal waarop jij staat mag gebruiken en verspreiden. Maar zoals dat wel vaker het geval is, zijn er ook bij het recht op afbeelding uitzonderingen op deze basisregel. In sommige situaties moet er geen toestemming gevraagd worden aan de afgebeelde persoon.

  1. Familiefoto's en filmpjes

    Een voorbeeld:

    Het is feest want de opa van Lisa (16) is jarig. Lisa is de fotograaf van dienst op het feest. Ze neemt foto’s van alle aanwezigen op het feest. Tijdens het weekend print Lisa de foto van haar opa met zijn verjaardagstaart. Ze plaatst de foto in een kader en zet deze op de kast in de woonkamer van haar huis. Mag Lisa zonder het aan de aanwezigen op het feest te vragen, een foto van hen nemen? Mag Lisa zonder het aan haar opa te vragen, zijn foto in een kader op de kast in de woonkamer zetten? Dat mag! Bij beelden voor persoonlijke doelen, zoals een familiealbum aanleggen of privéopnames maken bij een sportwedstrijd of tijdens een vakantie, moet je geen toestemming vragen. Lisa mag dit dus doen zonder de toestemming van haar opa.

    Maar let wel op! Als Lisa de foto op internet zet, zodat iedereen (ook niet-familieleden) ze kan zien, dan moet ze wel toestemming vragen aan haar opa. Weet je ook waarom ze dit hier wel moet doen? Juist! Wanneer Lisa de foto op internet zet zodat iedereen deze zomaar kan zien, dan gebruikt ze de foto niet langer privé en is de uitzondering niet meer geldig.

    Deze uitzondering heeft dus niet te maken met wie er op de foto of het filmpje staat, maar met hoe en waarvoor dit beeldmateriaal wordt gebruikt. Zo mag Lisa de foto gerust doormailen naar haar opa en andere familieleden, maar mag ze diezelfde foto niet zomaar naar haar vriendinnen sturen.

  2. Sfeerbeelden

    Een voorbeeld:

    Basisschool De Bezige Bij organiseert een sportdag. Meester Jo neemt een aantal sfeerfoto’s en filmt het wedstrijdje voetbal tussen leerkrachten en leerlingen. Hij plaatst de foto’s en het filmpje later op de online pagina van het schoolkrantje. Mag meester Jo de sfeerfoto’s nemen en het wedstrijdje voetbal filmen zonder toestemming van de gefotografeerde en gefilmde personen?

    Dat mag! Meester Jo mag de sfeerfoto’s nemen en het wedstrijdje filmen zonder eerst toestemming te vragen omdat het hier om sfeerbeelden gaat: er wordt niet gefocust op bepaalde personen. Omdat het sfeerbeelden zijn, mag hij ze ook zonder toestemming gebruiken en verspreiden, bijvoorbeeld in het online schoolkrantje.

  3. Toevallige passanten

    Het is jou zeker ook al overkomen. Je gaat op reis en neemt foto’s van mooie en bekende gebouwen, zoals de Eifeltoren in Parijs of het Vrijheidsbeeld in New York. Maar op sommige van deze foto’s of filmpjes die je van deze gebouwen en monumenten hebt gemaakt, staan zeker en vast ook onbekende mensen. Dat is ook wat Junior is overkomen.

    Junior (15) bezoekt met zijn ouders Brussel. Hij maakt met zijn gsm een kort filmpje van Manneke Pis. Omdat er heel veel volk rond Manneke Pis stond, staan er op het filmpje van Junior enkele mensen die hij niet kent. ’s Avonds zet hij het filmpje op Youtube. Maar mag Junior dit wel doen?

    Gelukkig wel! Er is geen toestemming nodig is voor het fotograferen of filmen van toevallige passanten op publieke plaatsen (zoals bijvoorbeeld Manneke Pis, de Toren van Pisa, de grote markt van Brussel, het stadhuis van Antwerpen, het Atomium, enzovoort). Stel je voor dat dit niet mocht, dan zou je aan iedere toevallige passant de toestemming moeten vragen. Dat zou echt niet praktisch zijn!

    Deze uitzondering is wel enkel geldig als het om toevallige passanten gaat. Als je een foto of een filmpje maakt van iemand op een publieke plaats en deze persoon niet toevallig op de foto staat, dan mag die foto of dat filmpje niet zomaar maken, gebruiken of verspreiden zonder de toestemming van de gefotografeerde of gefilmde persoon. Stel dat een klasgenoot aan Junior vraagt om zijn gek dansje voor het beeldje van Manneke Pis te filmen, dan mag Junior dit filmpje achteraf niet zomaar op Facebook zetten, of het versturen via Snapchat. In dit geval is het klasgenootje immers geen toevallige passant. En dus geldt hier opnieuw de basisregel: je mag geen foto’s en filmpjes van anderen maken, gebruiken en verspreiden zonder hun toestemming. Als Junior het filmpje op internet wil zetten, moet hij hiervoor eerst de toestemming vragen aan zijn klasgenootje.

  4. Elif (14) is fan van de Rode Duivels. Ze gaat in het Koning Boudewijnstadion met haar papa en broers kijken naar een wedstrijd tegen Wales. Ze neemt foto’s en filmt de spelers tijdens de wedstrijd. ’s Avonds zet ze de foto’s op Facebook. Mag Elif dit doen?

    Elif mag dit doen! Aan publieke personen moet je geen toestemming vragen om een foto of filmpje van hen te maken, te gebruiken of te verspreiden. Voorbeelden van publieke personen zijn politici, acteurs, zangers, sportvedettes, de Koning, ,,,

    Let wel op. Er zijn twee situaties waarin je wel toestemming moet vragen aan publieke personen.

    Situatie 1: je moet wel toestemming vragen aan publieke personen als je hun foto of filmpje wil gebruiken om er geld mee te verdienen. Als Elif bijvoorbeeld een foto van de Rode Duivels T-shirts wil drukken en deze T-shirts wil verkopen, dan mag ze dit niet doen zonder de toestemming van de afgebeelde Rode Duivels. Omdat Elif de foto’s en filmpjes enkel op Facebook post en er geen geld mee wil verdienen, moet ze geen toestemming vragen.

    Situatie 2: de foto’s en filmpjes mogen het recht op eerbiediging van het privéleven van de publieke persoon niet schenden. Dit wil zeggen dat je niet zomaar een foto of een filmpje van Vincent Kompany of Dries Mertens mag maken wanneer zij bijvoorbeeld aan het winkelen zijn of met hun gezin een uitstap maken. Tijdens het winkelen of de gezinsuitstap voeren ze hun publieke activiteit (voor hen is dit voetballen) niet uit. Wanneer je naar een training van de Rode Duivels gaat, moet je geen toestemming vragen. Op training voeren de Rode Duivels wel hun publieke activiteit uit.

  5. Journalistiek

    Adnan (18) loopt mee in een betoging. De politie chargeert en hij wordt tegen de grond gewerkt. Een persfotograaf neemt een foto terwijl Adnan op de grond ligt. Adnan roept de fotograaf toe dat de foto niet mag gebruikt worden. De volgende dag verschijnt de foto toch in een krant. Mag dit?

    De journalistiek vormt een laatste uitzondering op de basisregel dat je steeds toestemming moet vragen aan personen om hen te filmen/fotograferen of om dit beeldmateriaal achteraf te gebruiken en te verspreiden. Deze uitzondering heeft voor een deel te maken met de zogenaamde "waakhondfunctie" van de pers in een democratische samenleving.

    Journalisten mogen zonder toestemming beeldmateriaal maken, gebruiken en verspreiden wanneer ze een maatschappelijke wantoestand bekend maken. Journalisten moeten dus steeds een afweging maken tussen het recht op afbeelding van de gefotografeerde/gefilmde persoon en het maatschappelijk belang om het beeldmateriaal te verspreiden. In de situatie van Adnan heeft de persfotograaf geoordeeld dat het maatschappelijk belang om de foto te publiceren in een krant zwaarder doorweegt dan het recht op afbeelding van Adnan.

  6. TIPS

    Om problemen te vermijden, vraag steeds toestemming voor je iemand fotografeert of filmt of een foto of filmpje deelt. Wil je geen foto van jezelf laten nemen? Aarzel dan niet om dit te zeggen tegen de fotograaf of cameraman.

    Indien er toch problemen ontstaan, kun je de persoon in kwestie aanspreken en hem vragen om het beeldmateriaal te verwijderen. Daarnaast kun je je ouders om hulp vragen, een leerkracht of de directie verwittigen indien je problemen hebt door medeleerlingen, je kunt contact opnemen met de Privacycommissie of je kunt terecht bij de gerechtelijke instanties.



Nieuws /